Wyrażamy nimi emocje każdego dnia. Skala uczuć jest tak skrajna, że czasem ciężko określić w którym jej miejscu się znajdujemy. Słowa codziennie dają nam szansę by to sprecyzować.

Uczucia

Uczucia są wyrażane za pomocą słownictwa, frazeologii i frazematyki. Najprostszym i najpopularniejszym sposobem wyrażania emocji są konstrukcje słowotwórcze takie jak zdrobnienia, spieszczenia i zgrubienia. Mam tu na myśli takie konstrukcje jak bucik, buciczek, ale bucior. Pojawia się tu także słownictwo nacechowane negatywnie (wulgarne, rubaszne) lub pozytywnie (afektonimy). Afektonimy są apelatywami w postaci wyrazów albo zwrotów stosowanych w sytuacjach szczególnej zażyłości, najczęściej w stosunkach między małżonkami, narzeczonymi, kochankami oraz w relacji rodzice – dzieci.1

Afektonimy

Pierwsza kategoria to nazwy zwierząt i ich części ciała np. misiu, niedźwiadku, kotku… Kolejna to leksemy o znaczeniu ‘szczęście, kochany’ np. Kochanie. Następne o znaczeniu ‘coś cennego’: złotko. Czwartą kategorią są pieszczotliwe nazwy małych dzieci: niuniu. Piątą kategorię tworzą leksemy o znaczeniu astronomiczno-meteorologicznym: słoneczko. Kolejna kategoria to nazwy z zakresu flory: kwiateczku. Nazwy potraw: cukiereczku. Nazwy istot mitycznych, postaci z bajek, bohaterów komiksów: Gargamelu. Nazwy części ciała: nosku. Nazwy tytułów i godności: królu. Nazwy cech psychofizycznych i nazwy nosicieli cech: gruby. Nazwy funkcji w rodzinie: tatuńciu. Nazwy odnoszące się do płci: babo. Imiona: Dżeki. Neologizmy i leksemy o etymologii niejasnej: skarpeteczko.

Badania

Z badań wynika2, że w języku polskim największą popularność ze zwierzęcych zdobywa leksem misiu. Wśród afektonimów największą ilość zajmują nazwy zwierząt. Znajdą się także inne pejoratywne określenia typu: bestia, brzydal, potwór. Najczęstszym polskim afektonimem polskim jest kochanie.3 Kolejnymi zaraz za nim są: misiu, kotku skarbie, słoneczko i myszko. Większość intymnych zwrotów to zdrobnienia i spieszczenia. Przejawiają także tendencje do pragnienia siebie nawzajem na wyłączność, bardzo często spotykanego wśród zakochanych. Pokazuje się on poprzez zaimek mój. Często widać chęć manifestacji uczuć przez wyrazy jedyna, luba, kochana… Niektórzy nie lubią przesłodzonych czułych słówek i używają afektonimów o innej wartości – żabolu, potworze.

Frazematyka

Uczucia i emocje można także wyrażać przez frazematykę. Frazem pełni funkcję operatora tekstowego. Jego zastosowanie umożliwia kreację konkretnych gatunków tekstu. Frazemem nazywamy według W. Chlebdy utrwalone połączenie wyrazów, którego znaczenie nie jest metaforyczne. Sens frazemu mieści się w zakresie znaczenia wyrazu nadrzędnego np. palma pierwszeństwa od znaczenia słowa „pierwszeństwo. Przykładami frazemów4 odnoszących się do emocji: Nogi Ci z dupy powyrywam!

  1. J. Perlin, M. Milewska, Afektonimy w polskim, francuskim, hiszpańskim i niderlandzkim. Analiza morfologiczna i semantyczna, w: Język a Kultura, Wrocław 2000, t.14, s. 165
  2. Czułe słówka. Słownik afektonimów, pod red. M. Bańko i A. Zygmunt, Warszawa 2011, s.140.
  3. Ibidem., s. 124.
  4. http://repozytorium.ukw.edu.pl/bitstream/handle/item/1582/Benenowska%20Funkcje%20frazemow%20w%20jezyku%20mowionym%20na%20przykladzie%20dialogow%20filmowych.pdf?sequence=1